Olsztyn to nie tylko nazwa dużego miasta, mającego 175 tys. mieszkańców, stolicy Warmii i Mazur, gdzie znajduje się zamek, w którym mieszkał Kopernik. Olsztyn to także malutka miejscowość (ma tylko 2,5 tys. mieszkańców) na Jurze Krakowsko-Czestochowskiej z zamkiem o tej samej nazwie, położona kilkanaście kilometrów na południowy wschód od Częstochowy (kierunek Kielce). To tak naprawdę niewielka wieś z rynkiem i kościołem oraz ruinami ogromnego średniowiecznego zamku, będącego ostoją Orlich Gniazd. Życie w Olsztynie „Jurajskim" jest całkowicie podporządkowane turystyce (w dobie koronawirusa tereny wokół zamku zamknięto). Ruiny zamku w Olsztynie robią wrażenie!
Prosimy o wyłączenie blokowania reklam i odświeżenie strony.
Olsztyn to nie tylko zamek
Co jasne historia Olsztyna kojarzy się wszystkim z zamkiem. Okolice były zamieszkane w czasach prehistorycznych, m.in. przez neandertalczyków, więc są to tereny mocno historyczne.
Niedaleko ruin zamku znajduje się parafialny kościół pw. św. Jana Chrzciciela zbudowany w latach 1722-29. Parafia Olsztyn powstała 26 lutego 1552 r., choć na zamku była kaplica zamkowa. Pierwotny kościół drewniany, zbudowany prawdopodobnie jeszcze przed założeniem parafii, spalił się wraz z całym Olsztynem 1 września 1719 r. - to było całkowite zniszczenie tego miasteczka.
Obecny kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, w stylu barokowym, został zbudowany poza samą miejscowością poniżej zamku w latach 1722-29 z kamienia pochodzącego z ruin zamku. Starosta olsztyński, książę Jerzy Lubomirski, zezwolił na wyburzenie części zniszczonego zamku oraz na wyrąb drzewa z lasu - wszystko to przeznaczono na budowę kościoła murowanego. Kościół został konsekrowany 9 listopada 1729 r. Niedawno kościół został gruntownie odnowiony. W podziemiach kościoła można zobaczyć przez szybę w wieku trumny zmumifikowane ciało konfederata barskiego. Historykom nie udało się ustalić jego tożsamości, ale przypuszcza się, że był to bliski współpracownik Kazimierza Pułaskiego. W krypcie kościoła spoczywają też inne zmumifikowane ciała: zakonnika i kobiety w czarnym czepcu.
U podnóża zamku w 2007 r. zrekonstruowano przeniesiony z Borowna, XVIII-wieczny, drewniany spichlerz dworski, w którym mieści się obecnie stylowa restauracja o nazwie „Spichlerz".
W pobliżu Olsztyna znajdują się piękne rezerwaty przyrody, chroniące charakterystyczne cechy krajobrazu jurajskiego. Polecić można liczne szlaki piesze i rowerowe, przede wszystkim Szlak Orlich Gniazd, Szlak Warowni Jurajskich, Dróżki św. Idziego czy też Szlak Rowerowy Wokół Gór Sokolich i Olsztyna.
Góry Towarne to skałki na północ od zamku. Można odnaleźć tam otwór Jaskini Towarnej, zwanej też Niedźwiedzią (znaleziono tam kości niedźwiedzi jaskiniowych). Z tą jaskinią łączy się ciaśniejsza Jaskinia Dzwonnica.
- Ruiny zamku to skaliste wzgórze, podobne do grzebienia, który opada w kierunku południowym stromym obrywem nazywanym Słonecznymi Skałkami. Inne skałki, nazywane Cyrkiem, wznoszą się łagodnym łukiem po wschodniej stronie. Pojedynczym ostańcom nadano ciekawe nazwy: Ganek, Grzyb (ten z basztą zamkową), Szafa, Żółty Filarek i Dziewica. Na północ od zamku rozciąga się tzw. „pustynia”, gdzie widuje się rzadkiego ptaka - kulona piaskowego czy też zwyczajnego.
- Na stokach góry Zamkowej występuje ściśle chroniona paproć podejźrzon księżycowy.
- Archeolodzy natknęli się w jaskini pod ruinami zamku Olsztyn na piec metalurgiczny, który funkcjonował w XV w.. Niestety w skutek katastrofy budowlanej zawaliła się ściana przegradzająca jaskinię. Ustalili oni, że piec służył do wytwarzania brązu. Umiejscowienie pieca w jaskini wygląda tak, jakby komuś zależało, żeby piec nie stał na widoku i prawdopodobnie mógł służyć, np. do wyrobu lewych monet (to spekulacje).
- Zamkowa studnia w tzw. baszcie studziennej sięgała 160 m w głąb skały i podobno „nigdy nie wysychała”. Została zasypana i dopiero ostatnio częściowo ją odkopano przy okazji badań archeologicznych.
- We wrześniu zwykle odbywa się Juromania - 3-dniowe święto na całym Szlaku Orlich Gniazd, w tym w Olsztynie, kiedy odbywają się różne rekonstrukcje, zwiedzanie zamku i koncerty.
- W latach 1992-1993 i 1995-1998 na zamku Olsztyn odbywały się międzynarodowe pokazy pirotechniki i laserów, na które nieraz przybywało 200 tys. ludzi. Niestety po zawaleniu się fragmentu muru zamkowego konserwator zabytków zakazał takich pokazów.
- Olsztyn i pobliski Janów były w lipcu 2018 r. gospodarzami Balonowych Mistrzostw Polski. Imprezie towarzyszył Jurajski Festiwal Sztuki i Wina.
- W okolicach Olsztyna kręcono m.in. filmy „Hrabina Cosel", „Oczy uroczne", „Demony wojny według Goi", „Polonia Restituta", „Młyn i krzyż", „Szamanka", „Wyprawa Pod Podszewkę Alp” oraz „Klub włóczykijów". W znanym filmie „Rękopis znaleziony w Saragossie" zamek zagrał posiadłość Kabalisty.
- W ruinach części mieszkalnej zamku, w tzw. domu mieszkalnym, kręcono kilka ujęć serialu „Czarne chmury”.
- W jurajskim Olsztynie kręcono dwa wakacyjne odcinki serialu „Barwy szczęścia", które pokazywano w styczniu 2020 r.
- Na zamku Olsztyn kręcono teledysk do piosenki Ciechowskiego i Gawlińskiego pt. „Nie pokonasz miłości”.
- Przy wjeździe do Olsztyna jest 7 m rzeźba „Olsztyńskiego Anioła Stróża”. Postać Anioła to symbol jurajskiego Olsztyna. Przy tutejszym kościele istniało niegdyś Bractwo Aniołów Stróżów, dzięki któremu rozwinęła się tradycja anielska. W świątyni powstała kaplica Świętych Aniołów.
Legendy:
Legend dotyczących zamku jest kilka i przeczytać je można m.in. tu. Jest więc legenda o podziemnym połączeniu z klasztorem na Jasnej Górze, o duchu Maćka Borkowica, o płaczu dziecka i o psie mówiącym ludzkim głosem.
Najbardziej nieprawdopodobna jest legenda o podziemnym połączeniu z klasztorem jasnogórskim. „Zamek w Olsztynie posiada ponoć podziemne połączenie z klasztorem jasnogórskim, a w podziemnych rzekach można zobaczyć pływające złote kaczki."
Podsumowanie:
Generalnie sama historia zamku, jego potęga robią wrażenie - przy tym jakaś skałka w Australii czy USA historycznie rzecz biorąc ma się nijak. Szkoda, że rekonstrukcja zamku przebiega zbyt powoli, ale i tak w ciągu 3 lat widać znaczące postępy. Jurajski Olsztyn cieszy się wielkim zainteresowaniem turystów - każdemu polecam odwiedzenie tego zamku. Niesamowite wrażenie robi zachód słońca widziany z górnego zamku.
Warto też obejrzeć zamieszczone poniżej dwa krótkie filmy, pokazujące ten zamek w całej okazałości.
Źródła: www.zamekolsztyn.pl www.zamkipolskie.com www.zamkomania.pl www.polskieszlaki.pl/olsztyn-kolo-czestochowy.html https://szewo.com/zamek-w-olsztynie/
M. Antoniewicz: Zamki na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej...
B. Guerquin: Zamki w Polsce, Arkady 1984
I. T. Kaczyńscy: Zamki w Polsce południowej, Muza SA 1999
L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
R. Sypek: Zamki i obiekty warowne Jury Krakowsko-Częstochowskiej
J. Zinkow: Orle gniazda i warownie jurajskie, Sport i Turystyka 1977
J. Związek: Kapelanie w zamkach obronnych na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej