Koniec abonamentu RTV? 3,4 mld zł dla TVP i PR?

dodano: 2024-06-25 10:34
autor: Anita Kaźmierska | źródło: MKiDN/satkurier.pl

Resort kultury rozpoczął konsultacje założeń nowej ustawy medialnej, co pozwoli na przygotowanie projektu ustawy i skierowanie go do konsultacji publicznych i międzyresortowych. MKiDN proponuje m.in. likwidację abonamentu RTV na rzecz finansowania mediów publicznych z budżetu państwa (ok. 3,4 mld zł) czy zmniejszenie o połowę ilości reklam w TVP1, TVP2 i TVP Info.

MKiDN

Prosimy o wyłączenie blokowania reklam i odświeżenie strony.

Ministerstwo Kultury rozpoczyna konsultacje założeń ustawy medialnej

- Naszym priorytetem było wypracowanie założeń gwarantujących niezależność mediów publicznych - informuje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Koncepcja wdrożenia Europejskiego Aktu o Wolności Mediów do polskiego porządku prawnego obejmuje reformę Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, regulacje dotyczące powoływania władz w spółkach medialnych i finansowania mediów publicznych, zasady koncentracji na rynku medialnym oraz m.in. regulacje dotyczące działalności jednostek samorządu terytorialnego na rynku mediów lokalnych. Uwagi do przygotowanych założeń będzie można zgłaszać do 23 września 2024 roku na formularzu „Tabela do zgłaszania uwag” również drogą mailową na adres dmisk(małpa)mkidn.gov.pl.

- Media publiczne dotyczą każdego z nas. To nie tylko telewizja, ale też radio i prasa, które wpływają na kształtowanie opinii publicznej. To jeden z filarów demokracji, dlatego tak ważne jest stworzenie klarownych zasad funkcjonowania i zabezpieczenie niezależności mediów. Zależy nam na przygotowaniu ustawy w jak najbardziej demokratyczny sposób, dlatego też podjęliśmy decyzję o szerokich konsultacjach założeń, do których każdy będzie mógł się odnieść - zaznacza Hanna Wróblewska, minister kultury i dziedzictwa narodowego.

- Przez trzy miesiące będziemy zbierali uwagi, by na ich podstawie przygotować ustawę. Z konsultacji powstanie raport. Chcemy otworzyć dyskusję nad możliwymi kierunkami rozwiązań dla kwestii, które w dotychczasowym modelu przestały działać - dodaje.

Europejski Akt o Wolności Mediów (EMFA) wdrażany do polskiego porządku prawnego

7 maja 2024 wszedł w życie Europejski Akt o Wolności Mediów, który reguluje całość rynku medialnego. Przygotowane założenia są odpowiedzią na jego implementację i naprawę obecnego stanu mediów publicznych w Polsce, informuje MKiDN. EMFA wprowadza minimalne standardy dotyczące funkcjonowania mediów publicznych. Celem regulacji jest zapewnienie dostępu do rzetelnych informacji i niezależności redakcyjnej mediów na poziomie unijnym.

Jakie zmiany proponuje Ministerstwo Kultury?

Media publiczne powinny gwarantować dostęp do rzetelnych informacji, a ich misja koncentrować się na kształtowaniu postaw obywatelskich i upowszechnianiu szeroko pojętej kultury. Dlatego też, proponowane rozwiązania zakładają zmiany w następujących obszarach:

Likwidacja abonamentu RTV i ok. 3,4 mld zł z budżetu państwa na media publiczne

Obecnie opłaty abonamentowe w Polsce pobierane są na podstawie ustawy o opłatach abonamentowych. System finansowania nadawców publicznych zawiera liczne wadliwe rozwiązania, niedostosowane do aktualnego stanu rozwoju technicznego (np. obowiązek rejestracji odbiornika), a ponadto nie gwarantuje stabilnej sytuacji finansowej tych nadawców.

Według szacunków KRRiT, na 13.572.000 gospodarstw domowych w Polsce 96,4% posiada odbiorniki telewizyjne. Według stanu na 31 grudnia 2022 roku, zarejestrowane odbiorniki radiowe lub telewizyjne posiadało 4.708.702 (34,7%) gospodarstw domowych, spośród których 2.563.842 (54,5%) było zwolnionych z wnoszenia opłat. Wszyscy pozostali zobowiązani, czyli 2.384.097, w tym 2.144.860 gospodarstw domowych i 239.237 abonentów instytucjonalnych, powinni terminowo wnosić opłaty abonamentowe. Na koniec 2022 r. opłaty uregulowało jedynie 828.110 zobowiązanych (34,7%), w tym 588.873 gospodarstw domowych i 239.237 abonentów instytucjonalnych.

Trybunał Konstytucyjny ustalił, iż opłaty abonamentowe stanowią specyficzną daninę publiczną. Opłaty abonamentowe są przymusowym, bezzwrotnym, celowym i pozabudżetowym świadczeniem publicznoprawnym, służącym realizacji konstytucyjnych zadań państwa w zakresie finansowania misji publicznej mediów. Ustawa o opłatach abonamentowych łączy je z używaniem odbiorników radiofonicznych i telewizyjnych, przy domniemaniu, że osoba posiadająca odbiornik w stanie umożliwiającym natychmiastowy odbiór programów używa tego odbiornika (art. 2 ust. 1 i 2 ustawy).

Na potrzeby pobierania opłat abonamentowych odbiorniki podlegają zarejestrowaniu (art. 5 ust. 1 ustawy), pod rygorem kary administracyjnej w wysokości 30-krotnej miesięcznej opłaty (art. 5 ust. 3). Rejestracja odbiorników i pobór opłat abonamentowych, a także kontrola wykonywania obowiązku rejestracji i uiszczania tych opłat, należą do ustawowych obowiązków operatora wyznaczonego w rozumieniu Prawa pocztowego (czyli aktualnie do Poczty Polskiej S.A.).

Egzekucja opłat abonamentowych prowadzona jest w oparciu o przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Prowadzą ją więc organy podatkowe, na podstawie tytułów wykonawczych wystawianych przez kierownika jednostki operatora wyznaczonego.

Ustawa określa szeroki katalog zwolnień osób fizycznych od opłat abonamentowych (art. 4 ustawy). Wpływy z opłat przekazywane są Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji, z przeznaczeniem na realizację misji publicznej przez nadawców publicznych (art. 6 ust. 2 i art. 8 ustawy). KRRiT jest też właściwa do umarzania i rozkładania na raty zaległości z tytułu opłat abonamentowych, w szczególnych sytuacjach ze względów społecznych lub losowych (art. 10 ustawy).

Wśród najważniejszych problemów wynikających z obecnej ustawy o opłatach abonamentowych, oprócz masowego unikania obowiązku wnoszenia opłaty, co wskazuje na brak powszechności daniny, należy również wskazać:

brak sankcji za niezarejestrowanie odbiornika (art. 5 ust. 3 ustawy stanowiący o możliwości nałożenia opłaty karnej w wysokości 30-krotności opłaty abonamentowej jest skuteczny tylko w przypadku przedsiębiorców, pracownicy Poczty Polskiej S.A. nie są uprawnieni do kontroli odbiorników w mieszkaniach prywatnych);
szeroki katalog zwolnień z opłat abonamentowych;
zaangażowanie wielu podmiotów o różnym charakterze prawnym w proces poboru opłaty abonamentowej;
drogi w utrzymaniu system komunikacji ze zobowiązanymi;
wysoka prowizja Poczty Polskiej S.A. jako operatora abonamentu;
nieprecyzyjna definicja odbiornika.

Zważywszy na niesprawny system finansowania mediów publicznych kondycja finansowa jednostek publicznej radiofonii i telewizji zaczęła się w ostatnich latach pogarszać, co spowodowało, że ustawodawca sięgnął po tzw. mechanizm rekompensaty i zdecydował o przyznawaniu środków finansowych pokrywających ubytek spowodowany przez zwolnienia od opłat abonamentowych.

Mając na uwadze powyższe, należy wskazać, że tzw. rekompensata wpisała się w mechanizm finansowania mediów publicznych w Polsce. Należy również zauważyć, iż bez możliwości skorzystania z tych środków, media publiczne w Polsce nie byłyby w stanie realizować misji publicznej.

- Reasumując, należy jednoznacznie podkreślić, że obecny system finansowania mediów publicznych nie spełnia wymogów określonych w EMFA. Nie zapewnia on stabilnego finansowania działalności misyjnej tych mediów, w wysokości gwarantującej niezależne wykonywanie ustawowych obowiązków.

W celu zapewnienia zgodności polskiego systemu prawnego z EMFA, konieczne jest więc przeprowadzenie radykalnej zmiany sposobu finansowania mediów publicznych w Polsce. Nowe regulacje prawne muszą przy tym być nie tylko zgodne z EMFA, ale także pozostawać w zgodzie z zasadami prawa unijnego w zakresie pomocy publicznej, które wynikają z Komunikatu nadawczego.

Zmiany w sposobie finansowania mediów wynikające z uchwalenia nowej ustawy powinny przy tym zostać ograniczone, aby nie zostały zakwalifikowane jako pomoc nowa. W przypadku takiej kwalifikacji, konieczne będzie bowiem przeprowadzenie procedury notyfikacyjnej przed Komisją Europejską. Postępowanie takie może trwać nawet 24 miesiące. Przed jego zakończeniem (decyzją KE o dopuszczalności pomocy publicznej) nowe zasady finansowania mediów publicznych nie mogłyby wejść w życie - informuje MKiDN.

MKiDN proponuje więc likwidację abonamentu na rzecz finansowania mediów publicznych z budżetu państwa. Nie oznacza to jednak wprowadzenia dodatkowego opodatkowania, podkreśla. Założenia opierają się na przyznaniu gwarancji środków na realizację misji publicznej w wysokości co najmniej 0,09% PKB rocznie. Kwota środków publicznych, przeznaczona na realizację misji publicznej, przy założeniu poziomu PKB określonego na rok 2024, wynosiłaby ok. 3,4 mld zł.

W szczególności, Ministerstwo Kultury proponuje uchylenie ustawy o opłatach abonamentowych, a co za tym idzie likwidację obowiązku ponoszenia tych opłat przez gospodarstwa domowe oraz inne podmioty zobowiązane do ich uiszczania.

Według MKiDN, wprowadzenie stałej kwoty finansowania pozwoli na zmniejszenie liczby reklam w telewizji publicznej i skupieniu na misji. Proponuje wprowadzenie dalej idących ograniczeń ilościowych dla reklam w TVP1, TVP2 i TVP Info poprzez obniżenie o połowę limitów obowiązujących TVP S.A. na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów. Zgodnie z art. 16 ust. 3 ustawy o radiofonii i telewizji łączny czas nadawania reklamy i telesprzedaży w godzinach: 6-18 nie może przekroczyć 144 minut; 18-24 nie może przekroczyć 72 minut.

Stopień realizacji misji publicznej miałby podlegać ocenie społecznej i kontroli ze strony KRRiT, która - według resortu kultury - powinna zostać zreformowana.

Reforma Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, likwidacja Rady Mediów Narodowych

MKiDN proponuje zagwarantowanie większej niezależności KRRiT i przywrócenie jej 9-osobowego składu (jak przed 2005 rokiem), tj. 4 członków powoływanych przez Sejm, 2 - przez Senat i 3 - przez Prezydenta. Dodatkowym elementem miałby być mechanizm rotacyjności składu. Przy zachowaniu 6-letniej kadencji każdego członka KRRiT - co 2 lata powinna, zdaniem resortu kultury, następować wymiana 1/3 członków.

Według MKiDN, kompetencje KRRiT powinny wspierać samoregulację rynku, dlatego proponuje ich rozszerzenie o:

wprowadzenie większej przejrzystości struktury właścicielskiej mediów poprzez opracowanie krajowej bazy danych własności mediów,
koordynację środków dotyczących usług medialnych spoza UE, co może stanowić istotny element w walce z dezinformacją i propagandą (m.in. ze strony mediów rosyjskich),
prowadzenie okresowego monitoringu stanu pluralizmu mediów w Polsce.

KRRiT pozostałaby regulatorem rynku mediów audiowizualnych, bez wpływu na rynek prasy.

W konsekwencji tych zmian Rada Mediów Narodowych zostałaby zlikwidowana. „Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 grudnia 2016 roku”, przytacza MKiDN.

Powoływanie władz mediów publicznych

Ministerstwo Kultury proponuje wprowadzenie zasad powoływania Rad Nadzorczych przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji oraz ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Uwzględniają one określenie kompetencji koniecznych do sprawowania funkcji oraz podawanie do publicznej wiadomości oceny poszczególnych kandydatów i uzasadnienia wyboru poszczególnych członków rad nadzorczych.

Istotnym elementem byłoby także wprowadzenie dwuetapowego konkursu na członków zarządów spółek mediów publicznych. Wyboru najlepszego kandydata dokonywałaby KRRiT.

Rady programowe nie powinny podlegać naciskom politycznym. MKiDN rekomenduje wprowadzenie otwartych konkursów. Proponuje, by KRRiT powoływała rady spośród kandydatów zgłaszanych przez organizacje pozarządowe oraz pracowników spółek publicznej radiofonii i telewizji. Same Rady programowe natomiast byłyby elementem społecznego nadzoru nad realizacją misji publicznej.

Pluralizm mediów

Według Ministerstwa Kultury, obecnie wymagania nałożone na podmioty, które chcą uzyskać koncesję na rozpowszechnianie kanałów drogą satelitarną lub kablową, są bardzo wysokie. Resort proponuje liberalizację przepisów: kanały publicznej radiofonii i telewizji nie wymagałyby koncesji, natomiast koncesje nadal byłyby utrzymane dla nadawców kanałów naziemnych.

- Zależy nam na mocnej pozycji niezależnych mediów lokalnych, których zadaniem jest rzetelne informowanie, kontrola i krytyka społeczna, dlatego proponujemy wprowadzenie ograniczeń prowadzenia działalności na rynku medialnym przez jednostki samorządu terytorialnego - informuje MKiDN.

- Rekomendujemy, by regulacjom poddać także kwestie kontroli koncentracji rynku medialnego pod kątem jej wpływu na pluralizm i niezależność redakcyjną oraz zasad wydawania środków publicznych na reklamy. Zależy nam, by środki te były wydatkowane w sposób transparentny i według obiektywnych, niedyskryminacyjnych kryteriów - dodaje.

Harmonogram prac nad projektem ustawy

Przedstawione założenia, po ich szerokich konsultacjach, pozwolą skonstruować zapisy ustawy, które będą oddawały potrzeby rynku oraz głosy środowisk. Po zakończeniu tego etapu, rozpoczną się prace w trybie legislacyjnym.

24 czerwca - 23 września 2024 roku - szerokie konsultacje społeczne
październik 2024 roku - publikacja raportu z konsultacji
koniec 2024 roku - przygotowanie projektu ustawy i skierowanie go do konsultacji publicznych i międzyresortowych

Z założeniami do implementacji Europejskiego Akt o Wolności Mediów można zapoznać się pod tym linkiem.

Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy.