Stanowisko PIKE ws. ratyfikacji ACTA

dodano: 2012-02-06 14:58
autor: Anita Dąbek | źródło: PIKE

Publikujemy stanowisko Polskiej Izby Komunikacji Elektronicznej (PIKE) w sprawie ratyfikacji umowy ACTA. Ratyfikacja porozumienia ACTA dotyka bardzo istotnej kwestii związanej z próbą poszerzenia ochrony własności intelektualnej kosztem podstawowych swobód obywatelskich. Należy pamiętać, że prawo autorskie w Polsce od dawna jest źródłem permanentnego konfliktu. Dzieje się tak, mimo że nie ma środowisk, które kwestionowałyby własność intelektualną i potrzebę jej ochrony.

Prosimy o wyłączenie blokowania reklam i odświeżenie strony.

Nie ulega natomiast wątpliwości, że są podmioty, które oczekują ochrony nadmiernej. Mają one charakter zarówno ponadnarodowy, jak i ściśle polski. W opinii Polskiej Izby Komunikacji Elektronicznej (dalej PIKE), ACTA jest kolejnym krokiem na drodze do jednostronnego porządkowania (a właściwie podporządkowania) rynku praw autorskich, tym razem między innymi w przestrzeni internetowej. Dlaczego traktat ACTA jest groźny dla całej Europy, a w Polsce jego postanowienia mogą być szczególnie niebezpieczne?

W obszarze ochrony własności intelektualnej i praw autorskich implementacja dyrektyw unijnych i postanowień umów międzynarodowych do polskiego systemu prawnego dokonywana jest przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (dalej MKiDN). Niestety, doświadczenia wielu lat pokazują, że tworzone tam prawo jest wadliwe, niefunkcjonalne, dyskryminacyjne. Przykładem nadmiernie represyjnych zapisów są:

naruszenie zasady proporcjonalności poprzez możliwość żądania przez OZZ trzykrotności roszczeń podstawowych,
ściganie z urzędu, zarówno w zakresie odpowiedzialności cywilnej, jak i karnej, nie zaś na wniosek potencjalnego poszkodowanego.

Fundamentem złych przepisów jest oficjalnie i publicznie głoszona przez MKiDN doktryna, według której użytkownicy praw autorskich powinni być dyskryminowani wobec twórców. Założenie to, jako naruszające podstawową zasadę równości podmiotów wobec prawa, jest sprzeczne z Konstytucją RP. Jego rezultaty w obszarze telewizji satelitarnej i kablowej to między innymi:

selektywna implementacja dyrektywy europejskiej satelitarno-kablowej 93/83/EWG polegająca na wyborze tylko tych przepisów, które były korzystne dla organizacji zbiorowego zarządzania (dalej OZZ),
niekonstytucyjna nowelizacja ustawy o prawie autorskim (orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 2006 roku),
kolejna nowelizacja ustawy o prawie autorskim z 2010 roku prawdopodobnie nadal jest niekonstytucyjna (wniosek w tej sprawie od ponad roku znajduje się u Rzecznika Praw Obywatelskich).

Co gorsze, stosowanie wadliwych przepisów w praktyce skutkuje kolejnymi patologiami. MKiDN jako regulator rynku praw autorskich dopuszcza, a nawet wspiera nadużywanie prawa przez organizacje zbiorowego zarządzania. Wydaje licencje organizacjom na zarządzanie na polach, na których nie mają żadnych uprawnień. Nie przeprowadza bowiem żadnej weryfikacji podczas tego procesu.

Organizacje wyposażone w tak mocne instrumenty ustawowe zmuszają między innymi remitentów reprezentowanych przez PIKE do akceptowania jednostronnie narzuconych stawek wynagrodzeń za korzystanie z utworów, pomijając nawet procedury przewidziane w ustawie. Realną konsekwencją działań prowadzonych przez OZZ jest zakaz reemisji oznaczający de facto wyłączenie sieci i pozbawienie abonentów dostępu do telewizji. Ostatni przypadek prawomocnego orzeczenia sądu nakazującego wyłączenie całej sieci w kilkudziesięciotysięcznym mieście na wniosek jednej z OZZ pokazuje, że obowiązujące w Polsce prawo może prowadzić do ograniczenia swobody działalności gospodarczej i eliminowania podmiotów gospodarczych z rynku. Co więcej, żądania wyłączenia sieci kierowane są przez OZZ wobec większości remitentów w sieciach kablowych, którzy przecież regulują należności z tytułu korzystania z utworów na polu reemisji.

Czy taki jest sens i cel prawa autorskiego? Czy pozbawianie ludzi dostępu do telewizji, a twórców źródeł przychodów, to rzeczywiście najlepsza metoda zabezpieczenia ich interesów? Powyższe przykłady pokazują, że nawet dobra dyrektywa, źle zaimplementowana do polskiego porządku prawnego, może zamienić się w niezwykle dyskryminacyjne prawo.

Sama ACTA z założenia ma charakter dyskryminacyjny. W przekonaniu PIKE, umowa ta otwiera drogę do niczym nieograniczonej inwigilacji pod pretekstem zarzutu piractwa, stosowania egzekucji i najdalej idących zabezpieczeń w ramach prewencji. W praktyce oznaczają one przyjęcie zasady domniemania winy wobec powszechnie obowiązującej w prawie karnym zasady domniemania niewinności. W świetle wieloletnich, bardzo negatywnych doświadczeń w obszarze telewizji, obawy organizacji społecznych i zwykłych użytkowników internetu są jak najbardziej uzasadnione.

W związku z przedstawioną powyżej sytuacją pojawia się fundamentalne pytanie, czy Rząd i Premier również akceptują w prawie autorskim dyskryminację użytkowników wobec twórców, przyzwalają na funkcjonowanie niezgodnych z konstytucją przepisów oraz akceptują patologie wynikające z praktycznego zastosowania wadliwych uregulowań.

Jak w tych okolicznościach powinna wyglądać debata publiczna i konsultacje społeczne? Dotychczas było tak, że odbywało się wiele spotkań, tworzonych było mnóstwo stanowisk i opinii pisemnych oraz tych, wygłaszanych publicznie. Niestety, Rząd i Parlament całkowicie je ignorowali. Tego właśnie obawiają się internauci i oczekują gwarancji, że tym razem będzie inaczej. Pierwszymi posunięciami Rządu w kierunku uwiarygodnienia składanych deklaracji powinien być:

powrót do fundamentów konstytucyjnych i likwidacja przejawów dyskryminacji jakichkolwiek środowisk,
ograniczenie uprawnień MKiDN w zakresie przygotowywania projektów ustaw, co skutkować będzie lepszą jakością stanowionego w Polsce prawa.